KRITISCHE ANALYSE VAN ARTISTIEKE EN IDEOLOGISCHE INTENTIES

Geen stad ter wereld wordt zo overweldigend en onomkeerbaar overspoeld door miljoenen vreemdelingen als Venetië. Biennale of geen Biennale: het zijn de “foreigners” en de “stranieri” die beschouwd kunnen worden als de echte, zij het paradoxale inwoners van de lagune-stad. In golven stromen zij door straten, onder bruggen, over kanalen.

Waar wij ook gaan, wij zijn en blijven vreemdelingen: wij ontmoeten ze overal. Maar diep in ons zelf zijn en blijven we ook vreemdelingen voor ons zelf, wellicht zelfs solidair met ons zelf en met de vreemdeling in ons zelf. Deze solidariteit is volgens de biennale-curator 2024 dan ook geen metafoor, symbool of beeldspraak, maar een wereldwijde werkelijkheid. Gericht tegen de wereldwijde agenda’s van oorlog, patriarchaat en kolonialisme, inclusief de giftige, vernietigende gevolgen daarvan voor menselijke en niet-menselijke eko-systemen.

Tegen de brede achtergrond van deze opvattingen, visies, uitspraken, concepten is het niet verwonderlijk dat de biennale venezia 2024 ook kiest voor het “vreemdelingschap” van de niet-europese, inter-continentale, mondiale kunsten. Daarbij staat de gelijkwaardigheid van alle kunsten en kunstenaars voorop: een terechte historische correctie na 118 jaar met 59 eerdere biennales, waarin vooral de witte culturen de toon zetten. Wij allen zijn vreemdelingen, voor onszelf, voor elkaar, voor de hele wereld: het overbruggen daarvan is een nieuwe ideologische missie geworden, psychologisch, maatschappelijk, cultureel, politiek beladen.

Kernvraag daarbij is natuurlijk de vertaling van de thematische curator- theorie naar de representatieve artistieke praktijk: hoe kunnen 88 deelnemende landen-paviljoens, 30 verwante “collateral events” en 126 zelfstandige presentaties onder de noemer “not only biennale” komen tot een integrale, overtuigende verbeelding van het thema “vreemdelingen overal”. Kan de optelsom van 244 exposities, met een veelvoud van 332 deelnemende kunstenaars, kunstwerken, installaties, projecten tot een sluitende en overtuigende uitkomst of uitspraak leiden: tot inzicht en bewustzijn over de rol en betekenis van beeldende kunst in een versplinterde, vervreemde wereld van diversiteit en afstandelijkheid?

Veelzeggend zijn ook de toelichtende teksten bij elke presentatie, installatie, expositie, paviljoen, land of kunstenaar. Soms heel concreet inzake doelstelling, concept, inspiratie, ideologie, techniek, waarbij echter de inhoudelijke relatie naar de veel bredere biënnale-thematiek weinig overtuigend is. Hetgeen ook regelmatig tot verwarring leidt over de relatie tussen woord en beeld. Een overtuigende samenhang daartussen ontbreekt regelmatig en leidt dan ook snel tot onvermijdelijke verschillen van interpretatie en waardering. Waarbij een heldere verhouding tussen toelichting en verbeelding, tussen conceptuele theorie en beeldende praktijk vaak ontbreekt. Maar soms ook tot verrassende ontdekkingen leidt.